Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Dział poświęcony szóstej przygodzie Pana Samochodzika
ODPOWIEDZ
TomaszK
Forowy Badacz Naukowy
Forowy Badacz Naukowy
Posty: 8826
Rejestracja: 09 lip 2013, 18:42
Płeć: Mężczyzna
Podziękował;: 47 razy
Otrzymał podziękowań: 366 razy

Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: TomaszK »

Ten tekst powinien powstać już kilka lat temu, zaraz po naszym powrocie z Francji, ale jakoś tak schodziło, schodziło...


Jedyną materialną pamiątką pozwalającą śledzić inspiracje Nienackiego przy pisaniu „Fantomasa”, jest przechowywany wśród pamiątek po pisarzu w olsztyńskim Muzeum Warmii i Mazur, rękopis stanowiący tłumaczenie obszernych fragmentów przewodnika Michelin po zamkach na Loarą. To prawdopodobnie główne źródło encyklopedycznej wiedzy narratora o zamkach opisanych w książce. A sam pomysł na przeniesienie jednej z przygód Pana Samochodzika do Francji, mógł być efektem serialu dokumentalnego „Zamki nad Loarą”, emitowanego przez kilkanaście kolejnych niedziel na początku lat 70-tych, przez jedyny wówczas program polskiej telewizji.

Obrazek
fot. John Dee

Opisy wielu miejsc zawarte w książce są jednak tak realistyczne, że nie chce się wierzyć, aby autor osobiście ich nie odwiedził. W jego biografiach nie ma co prawda żadnych wzmianek o podróży do Francji, ale też nie wiemy wszystkiego o jego kolejnych wakacjach. Już na początku lat 70-tych istniały możliwości turystycznego wyjazdu na Zachód, a zdobycie paszportu przez popularnego i przychylnego ówczesnej władzy pisarza, było zupełnie realne. Na pewno nie pochodzi z żadnego przewodnika informacja, że z okien galerii zamku Chenonceau widać małą wysepkę, a obok niej zjazd do rzeki. Jedno i drugie gra istotną rolę w akcji książki: Tomasz w towarzystwie Yvonne wjeżdża wehikułem do rzeki, podpływa do wyspy i ratuje z niej lokaja Filipa, próbującego wywieźć z zamku kolejki barona.

Obrazek
Obrazek

Z drugiej strony, opis realiów mieszkańców zamku, jest zupełnie nierealistyczny. W książce, Yvonne przyjmuje przybyłych właśnie do zamku Tomasza i Pigeona – w holu, w którym stoi stolik dla gości i fotele. Tymczasem kiedy my tym byliśmy w czasie zlotu w roku 2018, w całym zamku nie znaleźliśmy pomieszczenia, w którym właściciele mogliby przyjmować gości. Wszystkie komnaty i pokoje są pełne zwiedzających, a zabytkowe meble są poodgradzane ozdobnymi sznurami. To tak jakby dyrektor Zamku na Wawelu, przyjmował gości kawą np. w Sali Senatorskiej. W latach 70-tych było chyba podobnie.

Obrazek

Ale czy Nienacki byłe we Francji, czy też nie, rozkład pomieszczeń na zamku jest odtworzony bardzo dokładnie. Jest galeria z obrazami, mieszcząca się nad dawnym mostem przerzuconym przez rzekę Cher

Obrazek

Jest tajne wejście z rzeki prowadzące przez jeden z filarów mostu (tego też chyba nie było w przewodniku) – droga ucieczki lokaja Filipa z tajemniczymi pakunkami.

Obrazek

Są obszerne pomieszczenia piwnic, w których dawniej mieściła się zamkowa kuchnia, a w książce miejsce dla świata kolejek elektrycznych barona Saint-Gatien

Obrazek

No i wreszcie są małe pokoiki na najwyższym piętrze galerii, w jednym z nich sypiał Tomasz. Tam niestety nie weszliśmy, pomieszczenia były zamknięte dla zwiedzających.

Obrazek

O ile jednak rzeczywista atmosfera zamku Chenonceau nie odpowiada opisowi w książce, znaleźliśmy zamek w którym właściciele mieszkają na niewielkiej przestrzeni dzieląc ją z zabytkami, z trudem utrzymują zamek z wizyt turystów, spotykają się z odwiedzającymi a nawet mają w rodzinie skandalistów. To zamek Montresor, będący od ponad dwustu lat we władaniu polskich właścicieli.

Obrazek

W książce o przygodach „Pana Samochodzika” we Francji, nie ma jednak żadnej wzmianki o tym zamku. Co jest swoją drogą dziwne, bo jak Nienacki, tak lubiący wszelkie polonica, mógł nie wspomnieć o zamku, opisywanym zapewne we wszystkich przewodnikach ? Może jednak tam był, opisał atmosferę przenosząc ją do Chenonceau, a nazwy nie wymienił, bo nie zgodził się na to wydawca ? Arystokratyczni właściciele zamku Montresor mogli być nie do przyjęcia dla komunistycznych decydentów, nie mówiąc już o tym, że byli potomkami okrytego złą sławą Branickiego. A w komnatach zamkowych są nawet miejsca, gdzie wśród wiszących na ścianach eksponatów, można byłoby częstować gości nalewką.

Obrazek

Właściele zresztą chętnie spotykają się z gośćmi, co nadaje zamkowi rzeczywiście rodzinną atmosferę

Obrazek

Poszukując śladów złodzieja obrazów, Tomasz odwiedza kolejne zamki nad Loarą w Angers, Chambord, Amboise, a także tamtejsze miasta, jak Tours i Orlean, jednak ich opisy są dość ogólnikowe i rzeczywiście mogą pochodzić z przewodnika Michelin

Obrazek

Głównym przeciwnikiem Tomasza jest w tej książce Fantomas. To postać stworzona przez francuskich pisarzy Pierre'a Souvestre'a i Marcela Allaina, którzy opisali jego przygody w kilkudziesięciu książkach, powstałych na początku XX wieku.

Obrazek

Postać Fantomasa została przypomniana w serii filmów z Louisem de Funes, bardzo popularnych w Polsce, powstałych pod koniec lat 60-tych, czyli tuż przed powstaniem książki.

Obrazek

Zarówno w książkach jak i w filmie z Louisem de Funes, Fantomas jest sprytnym, bardzo inteligentnym złodziejem, wymykającym się ze wszystkich pułapek zastawionych przez policję. W książce o przygodach Tomasza, Fantomas ma być tą samą osobą co John Black, angielski genialny złodziej, znany z kolei z filmu „Mózg” z roku 1969, z Davidem Nivenem w roli tytułowej, filmu inspirowanego brytyjskim „napadem stulecia”.

Obrazek

Bardzo ważną rolę w książce pełni „Orle gniazdo”, zamek w zupełnie innym stylu niż pałacowe rezydencje znad Loary, będący siedzibą Fantomasa alias Johna Blacka. Prawdopodobnie nie istnieje we Francji pojedynczy zabytek, posiadający wszystkie cechy książkowego „Orlego gniazda”. Jednak najbardziej zbliżonym pierwowzorem mógł być zamek w Loches.

Obrazek

Zamek nie jest co prawda otoczony lasem i nie posiada okrągłej wieży, ale jest wiele innych podobieństw. Jest w nim wysoki donżon do którego bohaterowie wspinają się po linie, zamek jest otoczony wysokim murem i ma wewnętrzny ogród, w którym zmieściłaby się willa Marchanta.

Obrazek
Obrazek

Ale największym podobieństwem są restauracje i mieszkania mieszczące się u podnóża zamku w kredowych pieczarach, tak jak książkowa gospoda „Pod trzema psami”.

Obrazek

W latach 70-tych zamek nie był udostępniony do zwiedzania, a jako zamknięty i niedostępny, mógł być bardziej podobny do książkowego „Orlego gniazda”.
O ile jednak nie ma pewności czy Loches to pierwowzór siedziby Marchanta, wiemy skąd pochodzi pomysł „willi w stylu mauretańskim”, wybudowanej razem z basenem w ogrodzie „Orlego Gniazda”. John Dee odkrył, że angielski pisarz William Somerset Maugham, miał taką willę na Lazurowym Wybrzeżu, niedaleko Nicei.

Obrazek

Pisarz ten był wielokrotnie wspominany w latach 60-tych w łódzkim czasopiśmie społeczno-kulturalnym „Odgłosy”, w którym pisywał swoje felietony Zbigniew Nienacki. I to właśnie w „Odgłosach” ukazała się notatka, że angielski pisarz jest posiadaczem willi w stylu mauretańskim.

Obrazek

Może Nienacki był we Francji na zaproszenie Maughama ?

Analiza inspiracji, jakimi mógł się kierować Zbigniew Nienacki wymyślając fabułę przygód Tomasza nad Loarą, jest efektem pracy całego zespołu nienackologów oraz wizji lokalnej przeprowadzonej na miejscu.
Ostatnio zmieniony 26 kwie 2021, 22:49 przez TomaszK, łącznie zmieniany 1 raz.
Awatar użytkownika
Barabasz
Forowy Badacz Naukowy
Forowy Badacz Naukowy
Posty: 3879
Rejestracja: 25 sie 2015, 10:43
Miejscowość: Antoninów
Płeć: Mężczyzna
Podziękował;: 114 razy
Otrzymał podziękowań: 137 razy

Re: Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: Barabasz »

Świetny opis TomaszKu okraszony trafnymi ilustracjami. Gdzieś czytałem, że Nienacki o ile korzystał z tego przewodnika to był on w wersji niemieckiej.
Obrazek Obrazek Obrazek Obrazek Obrazek Obrazek
Awatar użytkownika
Mysikrólik
Zlotowicz
Zlotowicz
Posty: 5279
Rejestracja: 16 lip 2013, 14:37
Tytuł: harcerz
Płeć: Mężczyzna
Podziękował;: 17 razy
Otrzymał podziękowań: 104 razy

Re: Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: Mysikrólik »

Na jedno oko jestem pewien, że za drzwiami w filarze znajduje się to pomieszczenie, które jest na zdjęciu z Agnieszką i Robasem. Wydaje mi się, że drzwi te znajdują się za plecami osoby która robiła zdjęcie.
Natomiast dokąd prowadzą drzwi w filarze na końcu schodów, ale po lewej stronie nie wiem. Na tym zdjęciu widać wnękę, 3 stopnie niżej.

O nich w książce nie ma mowy. Zastanawiam się, czy mogłyby prowadzić na jakieś kręte schody w filarze, do wyższych kondygnacji. Gdyby Zbigniew tam był, chyba by wspomniał o tym.
TomaszK
Forowy Badacz Naukowy
Forowy Badacz Naukowy
Posty: 8826
Rejestracja: 09 lip 2013, 18:42
Płeć: Mężczyzna
Podziękował;: 47 razy
Otrzymał podziękowań: 366 razy

Re: Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: TomaszK »

Mysikrólik pisze: 26 kwie 2021, 22:52Natomiast dokąd prowadzą drzwi w filarze na końcu schodów, ale po lewej stronie nie wiem. Na tym zdjęciu widać wnękę, 3 stopnie niżej.
Gdzieś w internecie jest do znalezienia plan pomieszczeń wnętrza filarów. Tam się chyba mieszczą jakieś pomocnicze urządzenia związane z działaniem budynku.
seth_22
Forowy Badacz Naukowy
Forowy Badacz Naukowy
Posty: 476
Rejestracja: 23 maja 2016, 22:15
Miejscowość: Dolny śląsk
Podziękował;: 20 razy
Otrzymał podziękowań: 19 razy

Re: Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: seth_22 »

TomaszK, a może takie rzeczy jak tajne przejście czy wysepka na rzece znajdowały się we wspomnianym przez Ciebie serialu?
Polemika z głupotą niepotrzebnie ją nobilituje.
Obrazek
TomaszK
Forowy Badacz Naukowy
Forowy Badacz Naukowy
Posty: 8826
Rejestracja: 09 lip 2013, 18:42
Płeć: Mężczyzna
Podziękował;: 47 razy
Otrzymał podziękowań: 366 razy

Re: Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: TomaszK »

Problem w tym, że z całego serialu zapamiętałem tylko tytuł i to, że te zamki były takie "bajkowe", inne niż surowe polskie zamki.
Co gorsza nie mogę znaleźć tego serialu w Internecie, ale może szukam pod złym tytułem. Przypuszczam, że polski tytuł "Zamki nad Loarą", nie oddaje francuskiego oryginału.
 
seth_22
Forowy Badacz Naukowy
Forowy Badacz Naukowy
Posty: 476
Rejestracja: 23 maja 2016, 22:15
Miejscowość: Dolny śląsk
Podziękował;: 20 razy
Otrzymał podziękowań: 19 razy

Re: Pan Samochodzik i Fantomas - podsumowanie inspiracji

Post autor: seth_22 »

Rozumiem. To całkiem zrozumiałe, że po tylu latach jest z tym problem.
Polemika z głupotą niepotrzebnie ją nobilituje.
Obrazek
ODPOWIEDZ

Wróć do „Pan Samochodzik i Fantomas”